Ewolucja i jej dowody
Właściwie więc, ażeby otrzymać dokładny obraz psychologii etnicznej w obrębie pewnego obszaru mezologicznego, należałoby po rozbiorze ogólnych rysów, narzuconych przez jednakowe otoczenie, zwrócić się do pojedynczych plemion, tam przebywających, wykazać dalsze zróżniczkowania, istniejące na wspólnym podłożu. Jest to zadanie, niemożliwe w dzisiejszym stanie wiedzy, a zresztą wybiegające poza rozmiary pracy niniejszej. Poprzestaniemy tylko na wyznaczeniu obszarów mezologicznych. Podejmiemy to zadanie tylko dla Afryki i Ameryki. Europa i znaczna część Azji wyzwoliły się z pod bezpośredniej zależności od otoczenia przyrodzonego: rozwinięte stosunki społeczne, właściwe obu tym lądom, rozerwały ów ścisły związek, jaki istnieje pomiędzy środowiskiem a człowiekiem na niższych szczeblach kultury. O ile zaś, w obrębie obu tych lądów, daje się jeszcze dostrzec taka zależność, rozbierzemy ją, mówiąc o ludach górskich, wybrzeżnych (względnie wyspiarskich), nadrzecznych. Natomiast Ameryka przedstawia pole jak najwdzięczniejsze dla studiów nad psychologią etniczną w stosunku jej do obszarów mezologicznych. Podamy więc możliwie dokładną klasyfikację terytoriów kulturalno-mezologicznych tego lądu. Afryka stanowi ogniwo pośrednie: co do odgrodzenia się od bezpośredniej zależności względem martwego otoczenia, człowiek dosięgnął znacznego już szczebla rozwoju, ale nie o tyle posuniętego, ażeby zawisłość bezpośrednia była zupełnie zniesiona. Lecz, dzięki właśnie temu, odznacza się ona taką rozmaitością stosunków, iż wybierzemy ją jako wzór dla uwydatnienia dziejów barbarzyńskiej ludzkości w związku z warunkami mezologicznymi i odpowiednio poświęcimy jej nieproporcjonalnie dużo miejsca.